سنگ رسوبی و کاربرد آن
سنگ رسوبی چیست؟ سنگ رسوبی، به سنگی گفته می شود که در اثر رسوب تدریجی مواد در آب طی سال های طولانی به وجود میآید. فشار ناشی از سنگینی آب، موادی را که به تدریج و از طریق رودها به دریا ها و دریاچه ها وارد شدهاند، فشرده کرده و به مرور زمان تبدیل به سنگ های لایه لایه میکند. لایه هایی که حاوی بقایای جانداران آن دوره بوده و مانند تاریخچه زنده ای، وقایع زمین شناسی را بازگو میکنند.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
نحوه تشکیل سنگ های رسوبی
دریاها طی میلیونها سال، همواره بستری برای مواد گوناگونی بوده اند که از طریق رود ها وارد و در کف آنها جایگزین شده اند. بخش زیادی از این مواد مربوط به لاشه جانوران و گیاهانی بوده که از این طریق جمع آوری شده یا پیش تر در همان دریا ها می زیسته اند. مواد معدنی موجود در بدن این جانداران نیز، بخش مهمی از این رسوبات را تشکیل میدهند. حاصل جمع شدن این رسوبات، همان سنگ هایی است که امروزه توسط انسان استخراج شده و در موارد گوناکونی مورد استفاده قرار میگیرند.
شن، ریگ، انواع سنگ های آهکی و کنگلومراها از نمونه سنگ های رسوبی هستند که تقریبا تمام سطح قاره ها را پوشانده اند. مکان تشکیل هر یک از این سنگ ها، زمانی زیر آب بوده و رسوبات همان دوران، بعد ها تبدیل به سنگ شده اند. طبیعی است لایه های رسوبی زیرین از لایه های رویی قدیمی ترند. پس سنگ هایی نیز که از این لایه ها تشکیل میشوند، طبعا دارای فشردگی و قدمت بیشتری نسبت یه لایه های رویی میباشند.
بسته به نوع و مدت زمان تشکیل، جنس و میزان فشردگی این سنگ ها با یکدیگر متفاوت است. به همان نسبت نیز نوع کاربرد آنها در صنایع مختلف میتواند با هم فرق داشته باشد.
انواع سنگ های رسوبی
انواع سنگ رسوبی دارای دسته های گوناگونی و تنوعی هستند که اصلی ترین آنها شامل موارد زیر میگردد:
- رسوبات بیوشیمیایی و تشکیل شده از مواد آلی شامل سنگ های آهکی، زغال و شیل نفتی، چرت ها و فسفات ها
- رسوبات شیمیایی شامل سنگ های تبخیری و آهن دار
- رسوبات سیلیسی آواری شامل کنگلومراها، گل سنگ ها، برش ها و ماسه سنگ ها
- رسوبات آذرآواری شامل هیدروکلاستیک ها، رسوبات ولکانی کلاستیک (جریانی)، رسوبات پیروکلاستیک (ریزشی)، رسوبات اتوکلاسیک، رسوبات اپیکلاسیک
پیشنهاد میکنیم مقاله ی زیر را از دست ندهید:
کاربرد سنگ رسوبی
سنگ ها از ابتدای پیدایش تمدن بشری و آغاز ساخت و ساز، جزو اصلی ترین مصالح ساختمانی به شمار میرفته است. وجود مشخصاتی از قبیل سختی، قابلیت برش به روش های گوناگون، عایق بودن در برابر دما، رطوبت و عوامل محیطی طبیعی از جمله مشخصاتی است که یک نوع سنگ را برای استفاده در ساخت و ساز مفید و کاربردی میکند.
سنگ های رسوبی، همانطور که بیان شد، در اثر فرایند طولانی نشست و رسوب، طی هزاران سال تشکیل شدهاند. این سنگ ها دارای لایه هایی بوده تفاوت جنس مواد رسوب گذاری شده در این لایه ها به شکل تفاوت در رنگ و ایجاد نقش هایی در این نوع سنگ ها دیده میشود.
این نقوش و رنگ ها هنگام برش خوردن سنگ، به خوبی دیده شده و بر زیبایی و تنوع سنگ رسوبی اثر میگذارند. این خاصیت باعث انتخاب طیف وسیعی از سنگ های رسوبی به عنوان سنگ نما ساختمان شده است. سنگ آهک، تراورتن و سنگ مرمر نمونه های معروف و پرکاربردی از سنگ های رسوبی هستند که در کار ساختمان سازی کاربرد دارند.
سنگ آهک
این سنگ جزو شناخته شده ترین سنگ های رسوبی در دنیاست. فراوانی منابع موجود از این ماده در کنار کاربرد های گوناگون آن، باعث شده آهک در همه جای دنیا مورد استفاده قرار گیرد. در کشاورزی و صنعت در رشته های گوناگون از این نوع سنگ رسوبی استفاده میشود. جلوگیری از رشد و پیشروی علف های هرز و گیاهان ناخواسته در صنعت راه سازی با استفاده از این ماده شکل میگیرد. در صنایع کاغذ سازی، حفاری و استخراج معدن، تصفیه مواد و موارد گوناگون دیگر نیز سنگ آهک کاربرد های زیادی دارد.
استفاده از سنگ آهک در ساختمان سازی نیز، بسیار انجام میگیرد. اما به دلیل گوناگونی انواع این سنگ، کاربرد های متفاوتی نیز برای آن در کارهای ساختمانی و عمرانی وجود دارد. از نمونه های فشرده تر و زیبا تر برای نما و کف استفاده میشود. در حالی که بلوک های متشکل از این سنگ، در نمای حاشیه پنجره یا بخش های دیگر ساخت به شکل مستقیم مورد استفاده قرار میگیرند.
مرمر
این نوع سنگ رسوبی، در نمونه های متنوع با رنگ و نقش های متفاوتی در طبیعت وجود دارد. شکل تشکیل این سنگ باعث شده تا از برش پذیری خوبی برخوردار باشد. همین موضوع به انجام برشهایی با ضخامت های گوناگون در آن منجر میشود.
از مجسمه سازی که قدیمی ترین و پرکاربرد ترین مورد استفاده مرمر است، تا ساخت لوازم تزئینی و دکوراتیو و البته استفاده به عنوان مصالح ساختمانی نما از مرمر استفاده های گوناگونی صورت میگیرد.
در کاربرد مرمر برای ساختمان، از خاصیت انعطاف آن استفاده شده و آن را به شکل لایه هایی با ضخامت مشخص برش میزنند. این لایه ها بسته به خواص و ضخامتی که دارند، در بخش های مختلف از نما تا کف و دیواره های ساختمان قابل استفاده هستند. هم چنین صیقلی بودن و قابلیت شستشوی آسان باعث شده تا از این نوع سنگ رسوبی به عنوان بخش مهمی از مصالح ساختمانی استفاده شود.
تراورتن
این سنگ در واقع نمونه ای از سنگ آهک است که با رسوب سریع کربنات کلسیم ساخته میشود. وجود حفره هایی در سطح، از مشخصه های آن بوده و کاربرد آن در نما، روکش دیوار و کفپوش از محبوبیت بالایی برخوردار است. وجود خواص عایق صوتی (اکوستیک) و عایق حرارتی در این نوع سنگ، بر موارد استفاده مفید آن در ساختمان افزوده است. تراورتن طبعا خنک است، به این دلیل از آن در مناطق گرمسیری و به ویژه پاسیو و کناره های استخر استفاده میشود. همچنین بافت متخلخل آن، از لغزش پیشگیری میکند که ضریب ایمنی را در کاربرد این سنگ در استخر و سرویس حمام بالاتر میبرد.
سنگ تراورتن از تنوع رنگی بالا و جذابی بهره مند بود و ثبات رنگ در آن زبانزد سازندگان ساختمان است. این نوع جزو انواع نرم محسوب شده و از برش پذیری بالایی حتی بیش از مرمریت برخوردار است. نقطه ضعف تراورتن در کارهای ساختمانی، شکنندگی آن در حالت انجماد آن هم به صورت تودهای است که اغلب با پوشاندن آن در دما های بسیار پایین و انجماد برطرف میشود.
پیشنهاد میکنیم مقاله ی زیر را از دست ندهید:
کلام آخر
در انتها بار دیگر یاد آور میشویم انواع سنگ رسوبی در اثر نشست و لایه گذاری مواد و باقیمانده لاشه جانداران دوران های زمین شناسی در کف دریا ها و دریاچه ها تشکیل شدهاند.
کاربرد این نوع سنگ ها در موارد و صنایع گوناگون، چنان زیاد است که ذکر همه آنها در این مطلب نمیگنجد. سه نمونه معروف این سنگ ها یعنی سنگ آهک، سنگ مرمر و سنگ تراورتن، بیشترین موارد استفاده در ساختمان سازی را دارند. عمده مصارف آنها در نمای ساختمان و به دلیل زیبایی، دوام و استحکام و تنوع در طرح و رنگ صورت میگیرد.
لایه پذیر بودن و قابلیت انجام برش بر روی این سنگ ها نیز از دیگر دلایل اقبال عمومی نسبت به آنها در ساختمان سازی میباشد.
انتشار در:
28 دی, 1399
بروز رسانی در:
24 تیر, 1403