سنگ آهک و کاربرد آن

سنگ آهک، ماده‌ای رسوبی با منشا شیمیایی یا زیستی است که عمدتا از کربنات کلیسم تشکیل شده و تمایل شدیدی به ترکیب با فلزات دارد. امروزه کاربرد آن در ساخت ملات‌ های آهکی به ویژه در مجاورت لوله ‌های فلزی، به‌ دلیل همین خاصیت رو به کاهش است اما از این ماده، در پایدار کردن زمین و جلوگیری از رویش گیاهان استفاده‌ های فراوانی می‌شود. پی‌ سازی، آب ‌بندی و بند گیری هم از دیگر بخش ‌هایی هستند که کاربرد آهک در آنها متداول است.

آنچه در این مقاله خواهید خواند:

سنگ‌ های آهکی در انواع تخریبی، زیستی، شیمیایی و آواری وجود دارند که همگی به عنوان مصالح ساختمانی کاربردی هستند. این ماده بیشتر به شکل ترکیبی و در انواع آهک ماسه ‌ای، دولومیت و رسی در طبیعت یافت می‌شود.

سنگ آهک چیست؟

سنگ آهک (Limestone) همانطور که گفته شد دارای منشا زیستی و شیمیایی بوده و به‌شکل خالص، سفید رنگ است. شرط اینکه ماده‌ای سنگ آهک نامیده شود وجود حداقل ۵۰٪ کربنات کلسیم در آن است. باقیمانده این ترکیب، از مواد گوناگونی تشکیل می‌شوند که می‌تواند از فلزات یا سایر مواد و کانی‌ها باشد.

آهک ترکیب شده با منیزیم به شکل دولومیت دیده می‌شود. اما ترکیب آن با رس یا سیلیس به تولید آهک آبی یا نیمه آبی منجر می‌شود. مرحله ترکیب در طبیعت و پخت ثانویه در مرحله تهیه انجام می‌شود.

در ترکیب با کانی‌هایی مانند کوارتز، فلدسپات، پیریت و غیره نیز، ترکیبات متفاوتی از این ماده تولید می‌شود. اما در همه حالات، یکی از شناسه‌های سنگ آهک، جوشیدن آن در زمان تماس با اسید هیدروکلریک است.

نحوه ی تشکیل سنگ آهک

سنگ آهک، از بقایای صدف، جلبک، مرجان و لاشه و بقایای آبزیان تشکیل شده است. اما تشکیل این ماده، نیاز به محیطی مناسب از نظر دما، رطوبت و فشار دارد. جایی که این ذرات و بقایا رسوب کرده و پس از فشرده و ترکیب شدن، سنگی را ایجاد کنند. دریاهای گرم، آرام و کم ‌عمق، از این جهت محیطی مناسب به ‌شمار می‌آیند. جایی که پس از مرگ جانوران مختلف، لاشه آنها به ‌آرامی ته ‌نشین شده و تحت فشار و در محیطی نسبتا گرم و کاملا مرطوب، به سنگی رسوبی تبدیل می‌شود.

برخی انواع سنگ آهک نیز، حاصل رسوب‌‌ گذاری ‌مستقیم کربنات کلسیم در آب‌ های شیرین یا دریایی هستند. سنگ‌ های رسوبی شیمیایی نامی است که بر این دسته اطلاق می‌شود. این نوع نسبت به انواع زیستی به ‌مراتب کمتر یافت می‌شوند.

نوع دیگر تشکیل سنگ آهک در شرایط تبخیر آبها و باقی ماندن رسوب است. درست شبیه آنچه در کتری آب جوش دیده می‌شود. به این نوع سنگ آهک تبخیری می‌گویند. تشکیلات آهکی درون غارها مانند استالاگتیت و استالاگمیت از این دسته سنگ‌های تبخیری هستند.

انواع سنگ آهک تشکیل شده به این روش‌ها، از نظر کیفیت و درجه سختی با هم متفاوت بوده و با نام‌های مختلفی  نیز اسم‌گذاری می‌شوند. از این نمونه ‌ها می‌توان به چالک یا گچ فرنگی، سنگ آهک فسیل‌ دار، تراورتن، آهک اوولیتی، کوکوینا و موارد بسیار دیگر نام برد.

کاربرد سنگ آهک

سنگ آهک بسته به نوع  کیفیتی که دارد، برای موارد گوناگونی استفاده می‌شود. از کاربرد آن در کشاورزی و راه‌سازی برای جلوگیری از رویش علف ‌های هرز و گیاهان نا خواسته و نیز کاربرد آن در معادن برای روشن نمودن محیط و بالا بردن ضریب ایمنی تا مصرف به ‌عنوان مکمل کلسیم در خوراک دام و طیور، همه از موارد استفاده آهک و سنگ آن هستند. دفع بوی بد فاضلاب، صنایع کاغذ سازی، رنگ، لاستیک و دهها صنعت اصلی و واسطه دیگر نیز، با استفاده از آهک و سنگ آن چرخ‌های خود را به حرکت درمی‌آورند.

اما همواره، اصلی‌ترین و عمده‌ ترین مصرف این ماده، در کارهای ساختمانی و برای موارد گوناگون در این زمینه است. در ادامه مطلب، به کاربرد های متنوع سنگ آهک به‌عنوان مصالح ساختمانی می‌پردازیم.

کاربرد سنگ آهک در ساختمان

آهک در کره خاکی ما ماده کمیابی نیست. منابع فراوان سنگ آهک و رسوبات بجا مانده از دوران‌های مختلف زمین شناسی، تقریبا در هر جا که آب، لاشه حیوانات و بقایای آیزیان موجود بوده تشکیل شده است. کاربردهای این ماده نیز، مانند خود آن فراوانند.

 بیشترین کاربرد این نوع سنگ، استفاده از آن به ‌عنوان بخشی از مصالح ساختمانی است. جایی که از ملات ترکیبی آهک با خاک و آب و ساخت شفته تا تهیه سیمان و بتن از سنگ آن استفاده می‌شود. خود سنگ آهک نیز به تنهایی در بلوک‌ های مستطیلی در پلکان، کف و نمای اطراف پنجره‌ها کاربرد دارد.

سیمان پورتلند نیز از فرآورده‌های این ماده است که از ترکیب آهک، ماسه، شیل و دیگر مواد کوره ای حاصل شده و دارای درجه سختی بسیار بالایی است. لازم به یادآوری است این نوع سیمان از نظر کیفیت، قوام و گیرایی شهرت بالایی داشته و محصولی شناخته شده است. استفاده از این نوع سیمان آهکی، در ساخت و سازهایی با درجه مقاومت بالا بسیار معمول و پرکاربرد است.

گرانول بام، محصول آهکی دیگری متشکل از قطعات کوچک و نازک سنگ آهک است که بر روی سقف آغشته به قیر و عایق بام کاربرد دارد.

سخن آخر

در انتها بار دیگر یادآور می‌شویم سنگ آهک به‌عنوان ماده ‌ای رسوبی و زیستی، در محیط اطراف ما به فراوانی موجود است. از این ماده در کارهای گوناگون و صنایع مختلفی بهره می‌بریم. مواردی مانند کشاورزی، عمران و راه‌ سازی، صنایع کاغذ سازی، موارد زیست محیطی مانند دفع بوی فاضلاب ‌ها و تصفیه آب و دهها مورد دیگر تنها گوشه‌ای از کاربرد های سنگ آهک محسوب می‌شوند.

 اما آهک و فراورده‌ های آن در کارهای ساختمانی و ساخت و ساز، کاربردهای گوناگون و فراوانی دارند و می‌توان گفت بیشترین میزان استفاده از این ماده رسوبی، در صنعت بزرگ ساختمان سازی انجام می‌پذیرد. ترکیبات مختلف و متنوع این ماده، با شن، خاک، گچ و حتی ماسه و شیل، دارای مصارف گوناگون در بنایی و ساختمان‌ سازی هستند.

تولید سیمان پورتلند و دوغاب و کاربرد های فراوان آنها هم بدون وجود آهک عملا امکان‌پذیر نخواهد بود.

همه این دلایل در کنار دسترسی نسبتا آسان و قیمت مناسب باعث شده تا آهک، به‌عنوان یکی از پرکاربرد ترین مصالح ساختمانی در کشور ما مطرح و مورد استفاده باشد.