امروزه یکی از موارد مهم در بهره برداری از معادن و واحدهای صنعتی ، مدیریت ضایعات با دو هدف جلوگیری از آلودگی محیط زیست و استفاده بهینه و ارزش افزا از ضایعات و همچنین پیاده سازی فرآیند بازیافت در پی آن است . بررسی ها نشان می دهد میزان باطله حاصل از معادن سنگ ایران در کمینه حالت ممکن، ۲ برابر استاندارد جهانی است . در این بین بیشترین نوع ضایعات از سنگ چینی (نوعی سنگ مرمریت به رنگ سفید) و کم ترین از سنگ گرانیت تولید می شود .
عوامل مهم در تولید ضایعات و باطله سنگ
- شکاف های مهم در کوپ های سنگ وارده به کارخانجات ، که موقع برش توسط فله بر ، باعث ایجاد ضایعات شده و از استحکام معمول محصول نیز می کاهند.
- حمل و نقل نامناسب که غالبا باعث ایجاد شکستگی در لبه ها ، ترک ها و یا خراش در سطح ساب خورده می شود و ایجاد ضایعات می کند.
- برش توسط دستگاه بلوک بر
- برش توسط اره های چند تیغه ای
- عملیات چکش خواری
- عدم امتداد لایه ها به موازات راستای چین خوردگی سنگ
- وجود گسله ها و درزه ها در سنگ
- سنگ های واقع در نواحی شکسته
- عدم استخراج در جهت عکس شیب طبقات
- ضربه انفجار در معادنی که به روش انفجاری استخراج می نمایند (این امر سبب تولید درزه به میزان زیاد می شود که در زمان پرش یا سیقل منجر به پلاک و ایجاد ضایعات می گردد)
- برش سنگ توسط سیم برش
بازیافت ضایعات سنگ
استفاده در واحدهای سنگ کوبی به منظور تهیه موزائیک ، خاک سنگ ، سنگ نمره موزائیک ، شن و ماسه ، سنگ مصنوعی ، استفاده در زیر سازی جاده ها ، راه ها و پر نمودن اراضی پست ، تهیه بلوک و استفاده در حصار کشی و … عمده ترین راهکارهای بازیافت و استفاده مجدد باطله هاست که مورد نظر صاحبان صنایع است .
از جمله موارد کاربرد ضایعات سنگ می توان به موارد زیر اشاره کرد : صنعت سیمان، مصنوعات سنگی و هنری، مجسمه سازی، پودر سنگ، سنگ موزائیک، کاشی سنگی، سنگ مصنوعی، صنایع شیمیایی، تولید کاغذ، پلاستیک سازی، سنگفرش، مصالح ساختمانی، ظروف سنگی، جواهر سازی، تولید سیمان مصنوعی برای ساختن آجر و مصالح ساختمانی، زیرسازی جاده ها، به عنوان موج شکن و …
پس می توان گفت با کاربردی که ضایعات سنگ دارد ، باید وضعیت بازیافت صنعت سنگ بهبود یابد. از جمله روش های بهبود وضعیت بازیافت در صنعت سنگ عبارت است از :
- استفاده از تجارب واحدهای فرآوری سنگ های پیشرو در مدیریت بهینه باطله .
- توسعه واحدهای سنگ کوبی به منظور بازیافت بیشتر ضایعات سنگبری ها و افزایش مصرف باطله برای مقاصد سودمند با حمایت شهرداری از بخش خصوصی
- تشویق واحدهای سنگ کوبی جهت استفاده از باطله های واحدهای فرآوری به عنوان مواد اولیه به جای استفاده از خرده سنگها و باطله های معادن
- ارائه آموزش های لازم به واحدهای فرآوری سنگ جهت تفکیک و نگهداری جداگانه انواع ضایعات سنگ بری و پرهیز از اختلاط آنها با لجن و همچنین با یکدیگر جهت تسهیل استفاده مجدد توسط کارخانه های سنگ بری
- جایگزینی استفاده از باطله ها در تولید شن و ماسه به جای استفاده از معادن شن و ماسه .
همچنین کاهش باطله های سنگ بری می تواند به روش های زیر اتفاق بیفتد :
- اصلاح شیوه برش در معدن سنگ ، بریدن با سنگ بر و به صورت قالبی و و مکعبی
- اصلاح شیوه برش در کارخانه با بهره مندی از دستگاه های برش پیشرفته و شیوه های نوین برش
- آموزش و به کار گیری کارگران ماهر و آشنا به روش های جدید
حمل و نقل کالا
حمل و نقل کالا یکی از اجزای مهم این صنعت محسوب می شود و در تمامی زمینه های تولید، توزیع و مصرف کالا دارای نقش غیر قابل انکاری است.
برگرفته از تحلیل پریسا یعقوبی منظری(عضو هیئت علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی)
